25 nov 2013

Bij de opening van Arjan van Es en Machteld van Buren









Peter van Lier

Prille werelden


De economische crisis heeft het kunstklimaat in Groningen hard getroffen. Een commerciële galerie als Anderwereld heeft de deuren moeten sluiten en een gesubsidieerde instelling als Kunstruimte 09 is door de gemeente genadeloos wegbezuinigd. De stad Groningen schreeuwt bijna om nieuwe tentoonstellingsplekken. Nu de kopers van kunst het laten afweten en de subsidiekranen worden dichtgedraaid, lijken de mogelijkheden daar voor kleinschalige, niet-commerciële initiatieven binnen deze sector. De pas opgerichte galerie Block C is daar een mooi voorbeeld van. De galerie, die door kunstenaar Marinus Augustijn en Agnes Scholte in het leven is geroepen, is gevestigd in een mooie, stille ruimte aan de achterzijde van een oud pakhuis.  
   Arjan van Es nodigde Machteld van Buren uit om er samen nieuw werk te tonen. Zowel Van Es als Van Buren zijn al vele jaren actief als kunstenaar, maar beiden zijn recent een nieuwe richting ingeslagen. Van Es onderzocht jarenlang zijn eigen gezicht in tastende potloodlijnen. Juist wie zich concentreert op een onderdeel ervaart de ongrijpbaarheid van de werkelijkheid, leek dit werk volhardend uit te dragen. De dagelijkse confrontatie met zijn spiegelbeeld leek voor Van Es voldoende aanleiding voor zijn werk. De verrassing is groot nu hij kleine schilderijen toont waarop vormen en kleuren zichtbaar zijn die niet meer naar een gezicht verwijzen. Soms zie je iets lichamelijks, soms iets landschappelijks. Het tastende karakter komt overeen met zijn vroegere werk, maar zijn onderwerp heeft zich verruimd.
   Van Buren beeldde in haar werk ook vaak gezichten af of beter: koppen, want haar onderwerp was en is nog steeds vaak dieren. De ongrijpbaarheid van de wereld ontstaat bij haar door zich te identificeren met dieren. Lassie, de hond die vanaf de jaren veertig van de vorige eeuw in vele speelfilms en tv-series de hoofdrol vervulde, is door Van Buren in de jaren negentig indringend geportretteerd in een serie levensgrote tekeningen. Het dier lijkt er te willen ontsnappen aan de verstilde poses, maar dat blijkt niet mogelijk omdat zijn vacht is vervlochten met een getekende sokkel. Zijn vrijheidsdrang is wel illustratief voor het werk van Van Buren. In de recente serie kleine collages die nu in Block C getoond wordt, heeft de wereld die vrijheid verkregen. De omgeving waarin de menselijke figuren zich ophouden lijkt niet meer door de mens ontworpen, maar te zijn gevormd uit toevallig samengekomen elementen. Stroken papier, stukjes landkaart en meestal kleine zwart-wit foto's uit oude tijdschriften zijn er tot kleine biotopen samengeklonterd.
   Met de gezamenlijke titel Einde beheersgebied tonen beide kunstenaars bijna opgelucht hun nieuw verworven houding. De wil om de werkelijkheid te vatten in een visie of een beeld is losgelaten. De werkelijkheid zelf blijkt zich in dit werk in alle vrijheid te manifesteren in prille constellaties van vormen en kleuren. Van Buren kijkt met een telescoop, door haar kijker zien we volledige wereldjes waarin mensen zich ophouden. Van Es kijkt met een microscoop, het gevoel naar uitsneden uit een veel ruimere wereld te kijken die desondanks evenwicht en rust uitstralen, geeft deze kleine schilderijen hun evidentie en overtuigingskracht. In de wetenschap zijn telescoop en microscoop beide van belang om inzicht te krijgen in de wereld, ook in deze duopresentatie is dat het geval. De werken zijn niet geïsoleerd van elkaar opgehangen, maar tonen zich gebroederlijk naast en door elkaar.    
   Een frisse herstart is wat beide kunstenaars met dit werk binnen hun oeuvre tot stand hebben gebracht. Dat prille is ook het kenmerk van deze tentoonstellingsplek, die zich heeft aangepast aan de omstandigheden van de economische crisis. Kunst is minder zichtbaar geworden in Groningen, maar niet verdwenen, dat is een geruststelling. Wie met wat speurzin op zoek gaat naar deze nieuwe locatie wordt uiteindelijk beloond met een bijna lenteachtig gevoel, ook al vangt de tentoonstelling aan in november.


Arjan van Es en Machteld van Buren / Einde beheersgebied
17 november t/m 8 december 2013 (open vrijdag t/m zondag, van 14 – 18 uur)
Opening: zondag 17 november om 15 uur
Galerie Block C
Westerhavenstraat 14a, Groningen
06-41282015